about
The text of this song is a letter Castillo wrote to his father, translated to Spanish, and then was translated and read by Haas in the Yucatec Mayan dialect.
lyrics
Kichkelem Yum
Má tojechí, ma xan taan in paatik ka beychak Mix máakoon to ́oj
Niib óolal ta tséenten tial p ́aatken e maak bejlaena.
Ta kansajten u jats ́utsil e yóok ́ol kab bey xan in k ́aaj óol in juul.
Niib óolal jel bixechño, tumen ka oks óol ti tulakal baax ku ts ́aik tech e kuxtala.
Jel u pajtal in chiichnaktal in ts ́ikil ta wetel, bey xan ts ́ook in áalitech baxoob tial u naak ́al ti a pixan.
Jach taj yaajten
A Kuxtale, jach ta yaajchaji, ts ́ok a maansik k ́ak ́as tukuloob mix maak u k ́aat u mans. Bey tun, tulakal e k ́aasoba ts ́ook u muuk ́iintik a pixan.
Bale, k ́aasé, a yax pailé u yabilmanech.
A ch ́ibalilé u yabilmanech, ku sen tukultikech
Tulakaloon k ́aat íilech maalob.
Wa u k ́aat u yaal a kuxtail yan u p ́aatal 2,173 millas naachil tone, ka beychak.
Jel pajtal kuxtal kex naach aanko ́on, in k ́aat ka a ójeelte ti anen ta wetel.
Tak i maan ta wetel, tak in k ́aaj óoltik makoob yéetel tech, ka a éesten kajoó má in k ́aaj ólobi.
Jach yaab bax k ́aabet in kanik ti tech.
A ts ́ibalilobe, jach taj k ́aabet teen, ku áantken ka ójel tux kin tal, bey ka in kan tuux kin bin.
Tak in k ́aaj óoltik e yóok ́ol kab ta wetel, ka óojel bax a má in ójel.
Kin k ́aatkitech, má tubs ken,
Kin k ́aatiktech má a tubsik k-ch ́ibalil. K- Yabilmanech
Yéetel yaakunaj, beyxan maloob pákaat.
A yaax palil.
credits
from
Music for Art Show,
released May 7, 2021
Produced by Robert Castillo
Robert also plays the hompax on this track, a Mayan pre-Hispanic instrument.
license
all rights reserved